چنین جشن فرخ از آن روزگار / بمانده است از آن خسروان یادگار

 

چنین جشن فرخ از آن روزگار

بمانده است از آن خسروان یادگار

بحار الأنوار عن مُعلّى بن خُنیس : دخَلتُ على الصّادقِ علیه السلام یومَ النَّیروزِ فقال : أ تَعرِفَ هذا الیَومَ ؟ قُلتُ : جُعِلتُ فِداکَ ، هذا یَومٌ تُعَظِّمُهُ العَجَمُ و تَتَهادى فیهِ، فقالَ أبو عَبدِ اللّه ِ الصّادِقُ علیه السلام : و البَیتِ العَتیقِ الّذی بِمَکَّةَ ! ما هذا إلاّ لِأمرٍ قَدیمٍ اُفَسِّرُهُ لَکَ حَتّى تَفهَمَهُ ...

یا مُعَلّى ، إنَّ یَومَ النَّیروزِ هُوَ الیَومُ الّذی أخَذَ اللّه ُ فیهِ مَواثیقَ العِبادِ أن یَعبُدوهُ و لا یُشرِکوا بِه شَیئا ، و أن یُؤمِنوا بِرُسُلِهِ و حُجَجِهِ ، و أن یُؤمِنوا بِالأئمَّةِ علیهم السلام ، و هُوَ أوَّلُ یَومٍ طَلَعَت فیهِ الشَّمسُ... و ما مِن یَومِ نَیروزٍ إلاّ و نَحنُ نَتَوَقَّعُ فیهِ الفَرَجَ لِأنَّهُ مِن أیّامِنا و أیّامِ شیعَتِنا ، حَفَظَتهُ العَجَمُ و ضَیَّعتُموهُ أنتُم ... و هُوَ أوَّلُ یَومٍ مِن سَنَةِ الفُرسِ . ...

بحار الأنوار ـ به نقل از معلّى بن خنیس ـ : در روز نوروز خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم حضرت فرمود : آیا مى دانى امروز چه روزى است؟ عرض کردم : فدایت شوم، این روزى است که ایرانیان آن را گرامى مى دارند و در آن به یکدیگر هدیه مى دهند. امام فرمود : سوگند به آن خانه کهن که در مکّه است، جز این نیست که این یک ریشه کهن دارد، من برایت توضیح مى دهم تا آن را بدانى...
اى معلّى! روز نوروز، همان روزى است که خداوند در آن از بندگان پیمان گرفت که او را بپرستند و هیچ انبازى برایش نیاورند و به فرستادگان و حجتهاى او و به امامان علیهم السلام ایمان بیاورند. نوروز نخستین روزى است که خورشید در آن طلوع کرد··· هیچ نوروزى نیست مگر این که ما در آن روز منتظر فرج هستیم؛ زیرا نوروز از روزهاى ما و شیعیان ماست. ایرانیان آن را حفظ کردند و شما آن را از دست نهادید··· نوروز نخستین روز از سال ایرانیان است. ...

بحار الأنوار : 59/92/1

 

 

 

با توجه به کهن بودن جشن نوروز و دگرگونی ها در آیین برگزاری آن، درباره ی پیدایش این جشن باستانی گفته ها و افسانه ها و روایات گوناگون بیان شده است. پایان آفرینش، بازگشت فَروهر گذشتگان به زمین و ... از مواردی است که درباره انگیزه ایرانیان باستان از برگزاری این جشن بیان می شود.

اما بسیار مشهور است که این جشن به دوره جمشید ارتباط دارد. باید توجه داشت که برخی از پژوهشگران جمشید را یک شخص خاص نمی دانند بلکه یکی از دوره های تاریخی می دانند. فریدون جنیدی معتقد است: «جمشید دوره تابندگی نژاد آریا است. و این زمانی است که خانه های مهندسی ساخته شد، عطر و دیبا و رنگ، می و دارو و سنگ های لعل و یاقوت و پیروزه شناخته شده بود. در این روز آریاییان جشنی بر می گزاردند که مصادف با روز اول ماه فروردین است.»

فریدون جنیدی. زروان. چاپ اول، تهران: بنیاد نیشابور، ١٣۵٨

 

با فرض درست بودن این موضوع می توان نتیجه گرفت که این جشن از دوره اوج ایرانیان به یادگار مانده است.

به هر حال جمشید در بسیاری از منابع تاریخی و ادبیاتی ما به شکل یک پادشاه ترسیم و داستان ها و افسانه های دلکشی هم درباره نوروز گفته شده است. در آثارالباقیه ی ابوریحان بیرونی و شاهنامه فردوسی و کتاب های دیگر، نوروز را به جمشید که یکی از پادشاهان سلسله پیشدادی است نسبت می دهند و می گویند:

جمشید تختی از طلا ساخت و بر آن نشست. دیوان آن را برداشته و در یک روز جمشید را با تخت طلا از دماوند به بابل بردند. این روز اول فروردین بود که هرمزد نام داشت و مردم آن را جشن گرفتند و شادی کردند.

 

اما آن چیزی که باعث می شود نوروز زنده بماند، همزمانی آن با آمدن بهار می باشد. گاهشماری خورشیدی که حاصل تلاش دانشمندان ایرانی است یکی از دقیق ترین گاهشماری ها در طول تاریخ بوده است،به طوری که نوروز دقیقا در ابتدای فصل بهار جای می گیرد.

باورهای ایرانیان به زندگانی صلح آمیز و آشتی جویانه و احترام به پدیده های طبیعت، در سراسر آثار ادبی و هنری و معماری آنان به چشم می خورد و شیوه برگزاری جشن های آنان نیز از همین باور دیرین سرچشمه می گیرد. تقریباً همگی جشن های ایرانی برگرفته از رویدادهای کیهانی و طبیعی بوده است.

 

بن مایه : تارنمای نیلوفر ایرانی

با سپاس از تارنگار های آریابوم و تبیان